బసవనగుడి (బుల్ టెంపుల్), బెంగుళూరు

ఆలయానికి దారి

ఆలయంలో వృషభరాజు

వెనుక శివాలయం (గర్భగుడిలోనే)

ఆలయంపైన శివపార్వతులు, వినాయకుడు

ఆలయ గోపురం

బసవనగుడి (బుల్ టెంపుల్), బెంగుళూరు

ఈశ్వరుని వాహనమైన నందికి ప్రత్యేకింపబడిన ఈ ఆలయం బెంగుళూరులో క్రీ.శ. 1537 లో నిర్మింబబడింది. ద్రావిడ శైలిలో నిర్మింపబడిన ఈ ఆలయ నిర్మాత ఇంకెవరోకాదు..బెంగుళూరు నిర్మాత కెంపెగౌడ. ప్రస్తతం కనబడుతున్న గోపురం 20వశతాబ్దం ఆరంభంలో నిర్మింపబడింది.

ఆలయంలో పెద్ద నందీశ్వరుడి విగ్రహం, దాని వెనుకే శివాలయం వుంటాయి. ఒకే రాతిలో మలచబడ్డ ఈ నందీశ్వరుడి ఎత్తు 15 అడుగులు, పొడవు 20 అడుగులు. ఈ నందీశ్వరుని విగ్రహం సంవత్సరాలతరబడి బొగ్గు, నూనెలతో రుద్దటంవల్ల నల్లగా వుంటుంది. పూర్వం ఈ వృషభ విగ్రహం పెరుగుతూ వుండటంతో దానిని ఆపటానికి తలమీద ఒక ఇనుప రేకు తాపటం చేశారు. అప్పటినుంచీ విగ్రహం పెరగటం ఆగిందంటారు. ఈ ఆలయంలోని నంది ప్రపంచంలోని ఆలయాలలో వున్న అన్ని నందులకన్నా పెద్దది.

ఈ ఆలయ నిర్మాణం వెనుక ఒక కధ వుంది. పూర్వం ఒక అతి బలిష్టమైన ఎద్దు ఈ ఆలయం చుట్టుపక్కలగల వేరుసెనగ పంటను తిన్నంత తిని మిగతా అంతా ధ్వంసం చేసేదిట. ఈ విధ్వంసం ఆపటంకోసం చేసిన ప్రయత్నాలు వ్యర్ధమయి, కెంపెగౌడ ఈ ఆలయాన్ని నిర్మించాడుట. అప్పటినుంచీ ఆ వృషభరాజు ఎటువంటి విధ్వంసం చెయ్యలేదుట.

ఈ విషయాన్ని గుర్తుచేసుకుంటూ ఇప్పటికీ ప్రతి ఏడాదీ వేరుసెనగ పంట రాగానే ఇక్కడి రైతులు ముందుగా తమ పంటని ఈ వృషభరాజానికి సమర్పించి తర్వాతే వ్యాపారం చేసుకుంటారు. ఈ సందర్భంగా ప్రతి ఏడాదీ నవంబరు, డిసెంబరు నెలలలో కడలికాయ పరిషె అనే ఉత్సవం ఇక్కడ జరుగుతుంది. దీనికి వేరుసెనగ పండించే రైతులేగాక, చుట్టుపక్కల ప్రజలు అధిక సంఖ్యలో పాల్గొంటారు.

దొడ్డగణపతి దేవాలయం, బెంగుళూరు

భక్త కన్నప్ప ఆలయంలో పూజా మూర్తులు

ఆలయ ప్రధాన గోపురం, గర్భగుడి గోవురం

ఆలయ గోపురం

ఆలయం ముందు ఆర్చి

దొడ్డగణపతి దేవాలయం, బెంగుళూరు

ఈ మధ్య ఒక పెళ్ళికోసం బెంగుళూరు వెళ్ళాము. మరి వెళ్ళినవాళ్ళం ఆ పెళ్ళొకటే చూసొస్తే ఎలా? అందుకే కర్ణాటకాలోని కొన్ని ఆలయాలు చూసొచ్చాము. వాటి విశేషాలు మీక్కూడా..

ఇంకొక్క విషయం..కర్ణాటకాలో నేను చూసినంతమటుకూ నేను గమనించినవి రెండు విషయాలు. మొదటిది వాణిజ్య ప్రకటనలలో స్త్రీల వస్త్రధారణ నిండుగా వుండటమయితే రెండవది ఎక్కడా నీరు అత్యంత విలువైనది..ఒక్క బొట్టుకూడా వృధా చెయ్యద్దు అనే బోర్డులు లేకపోవటం. మరి మన రాష్ట్రం.. సరే లెండి విషయంలోకెళ్దాం.

దొడ్డ గణపతి ఆలయం బెంగుళూరులోని బసవనగుడిలో బుల్ టెంపుల్ పక్కనే వున్నది. ఈ ఆలయ నిర్మాత బెంగుళూరుని తీర్చిదిద్దిన కెంపెగౌడ. ఒకసారి ఆయన ఈ ప్రాంతంలో సంచరిస్తూవుండగా ఇక్కడ పెద్ద పెద్ద రాళ్ళ గుట్టలను చూశాడు. వాటిలో ఒకదానిమీద విఘ్నేశ్వరుడి ఆకారం చూసి శిల్పులను రప్పించి ఒక పెద్ద రాతిమీద ఆ విగ్రహాన్ని మలచమని ఆనతినిచ్చాడు. ఆనాటి ఆ సంఘటన రూపమే మనమిప్పుడు చూస్తున్న దొడ్డ గణపతి.

ఈ గణపతి విగ్రహం ఎత్తు 18 అడుగులు, వెడల్పు 16 అడుగులు వుంటుంది. ఈయనకి శక్తి గణపతి అనీ, సత్య గణపతి అనీ కూడా పేర్లున్నాయి. ఈ స్వామి విగ్రహం కుడివైపుకి పెరుగుతున్నది ఇక్కడివారి నమ్మకం.

ఈ స్వామిని ప్రతి రోజూ రకరకాలుగా అలంకరిస్తారు. వాటిలో ముఖ్యమైనది వెన్నతో చేసే అలంకారం. ఈ అలంకారానికి 100 కిలోలపైనే వెన్నని వాడుతారు.

ఈ ఆలయం వెనకే శ్రీ శివ శక్తి బేడర కన్నప్ప, శ్రీ కానేశ్వర, శివాలయాలు వున్నాయి. బెంగుళూరు వెళ్ళినప్పుడు ఈ స్వామిని దర్శించి రండి.

ఆలయ సమయాలు

ఉదయం 7 గం. లనుంచీ 12-30 దాకా, తిరిగి సాయంకాలం 5-30నుంచీ 8-30 దాకా.

శ్రీరంగనాధస్వామి మందిరం, నానక్ రామ్ గూడా, హైదరాబాదు.

శ్రీ మహలక్ష్మీ అమ్మవారు

దేవేరులతో శ్రీ రంగనాధస్వామి

స్వామి రధం

లోపలి ప్రాకార ప్రవేశ ద్వారం -- లోపల ఎదురుగా శ్రీమహలక్ష్మి ఉపాలయం

శ్రీ ఆంజనేయస్వామి వాహనంమీద దేవేరులతో స్వామి

ఆలయం లోపల -- కుడివైపు గర్భగుడి -- ఎదురుగా ఆళ్వారుల ఉపాలయం

లోపలి ప్రాకారం -- ఇది దాటితే స్వామి నిలయం

రెండవ ప్రాకారం ముఖ ద్వారంపైన దశావతారాలు, శ్రీరంగనాధస్వామి

దూరంనుంచి ఆలయ గోపురం

ఆలయ ప్రధాన గోపురం

శ్రీరంగనాధస్వామి మందిరం, నానక్ రామ్ గూడా, హైదరాబాదు.

సింగపూర్ నుంచి సుమ ఈ ఆలయాన్ని చూసి, విశేషాలు వివరించమన్నారు. సుమ తన కళాశాల రోజుల్లో ఈ ఆలయాన్ని దర్శించారుట. అప్పటి బ్రహ్మోత్సవాలగురించి గుర్తు చేసుకున్నారు. సుమా, మీ ద్వారా మేము ఈ ఆలయంగురించి తెలుసుకుని దర్శించగలిగాము. ఇంకో విశేషమేమిటంటే మీరు చెప్పి చాలా కాలమైనా, మా అమ్మాయి పెళ్ళి హడావిడిలో మేము వెంటనే వెళ్ళలేకపోయాము. తీరిక చేసుకుని మేము వెళ్ళింది మీరు చెప్పిన బ్రహ్మోత్సవాల సమయంలో. అప్పుడు బ్రహ్మోత్సవాలు జరుగుతున్నాయని మాకు తెలియదు. ఇంత మంచి ఆలయంగురించి తెలియజేసిన మీకు మా కృతజ్ఞతలు. మీకోసం ఫోటోలు చాలా, ఇంకా మీలాగా ఆసక్తికలవారికోసం ఆ ఆలయ విశేషాలివిగో….చక్రాలు తిప్పుకుంటూ గత స్మృతుల్లోకి వెళ్ళిపొండి మరి...

హైదరాబాదులోని అమీర్ పేటకు 17 కి.మీ. ల దూరంలో రంగబాగ్ లో నెలకొన్న ఈ మందిరం 365 సంపత్సరాల క్రితం నిర్మింపబడిందని పూజారులు చెప్పారు. 1861 సం. లో చుట్టుపక్కల స్ధలాలు, భవనాలతోసహా ఈ ఆలయాన్ని సేఠ్ శివలాల్ పిత్తి అనే వ్యక్తి రూ. 70,000 కి కొనుగోలు చేశారు. 1935 లో శ్రీ శివలాల్ పిత్తి మనుమడు రాజా బహద్దూర్ సర్ బన్సిలాల్ పిత్తి రూ. 75,000 ల తో ఒక నిధిని నెలకొల్పి దానిమీద వచ్చే ఆదాయాన్ని ఆలయంకోసం వెచ్చించేలా ఏర్పాటు చేశారు.

1954 వరకూ ఈ ఆలయం స్ధలాలన్నీ పిత్తి వంశస్తుల వ్యక్తిగత ఆస్తులే. 1954 లో పిత్తి కుటుంబానికి చెందిన రాజా పన్నాలాల్ పిత్తి ఒక ట్రస్టు ఏర్పాటుచేసి, రంగనాధ ఆలయం, భూములు, నగలు, స్వామి వెండి వాహనాలు, సామగ్రి అన్నీ ట్రస్టు అధీనంలో వుంచారు. పిత్తి వంశస్తుల ఆధ్వర్యంలో కొనసాగుతున్న ఈ ట్రస్టు ప్రస్తుత అధ్యక్షుడు స్వర్గీయ శ్రీ బద్రీ విశాల్ పిత్తి కుమారుడు శ్రీ శరద్.బి.పిత్తి.

ప్రశాంతమైన వాతావరణంలో నెలకొనివున్న శ్రీ రంగనాధస్వామి ఆలయం చిన్నదైనా చుట్టూ విశాలమైన ఆవరణ. మూడు ప్రాకారాలలో వున్న ఆలయం ఇది. మేము వెళ్ళిన సమయంలో బ్రహ్మోత్సవాలు జరుగుతున్నాయి. (ఈ సంవత్సరం (2012) జనవరి 30వ తేదీ నుంచి ఫిబ్రవరి 6వ తారీకుదాకా బ్రహ్మోత్సవాలు జరిగాయి. మేమీ ఆలయాన్ని ఫిబ్రవరి 5, 6 తారీకులలో రెండు రోజులు దర్శించాము). బ్రహ్మోత్సవాల సమయంకదా..ఆలయం అంతా పండుగ వాతావరణం. బ్రహ్మోత్సవ సమయంలో కార్యక్రమాలన్నీ పాంచరాత్ర ఆగమం ప్రకారం జరుగుతాయి. ప్రతిరోజూ ప్రఖ్యాత కళాకారులచే సంగీత, నృత్యప్రదర్శనలు జరుగుతాయి. ఉత్సవాలు పూర్తయిన మరునాడు స్వామి రధయాత్ర, బాణసంచా, రావణ దహనం వగైరా కార్యక్రమాలు జరుగుతాయి.

ఈ ఆలయంలోని శ్రీరంగనాధుడు బహు సుందరమైన వాడు. తలపైన ఐదు పడగలతో ఆదిశేషుడు ఆఛ్ఛాదన ఇవ్వగా పడుకున్నట్లుంటాడు. స్వామి నాభినుంచి వచ్చిన పద్మంలో బ్రహ్మదేవుడు, పాదాలచెంత శ్రీదేవి, భూదేవి, నీలాదేవి, వెనుకనున్న రాతి ఫలకంలో దశావతారాలు చెక్కబడ్డాయి. ఇవ్వన్నీ ఒకే నల్లరాతిలో మలచబడటం విశేషం. స్వామి, శ్రీదేవి, భూదేవి ఉత్సవ విగ్రహాలు పంచలోహాలతో తయారుకాబడ్డాయి. ఇవికాక గోదాదేవి పంచలోహ విగ్రహంకూడావున్నది. ఈ విగ్రహం ఆలయంలోనేగల బావిలో 100 సంవత్సరాల క్రితం దొరికింది.

గర్భాలయం బయటస్వామికి కుడిపక్క పైష్ణవ సాంప్రదాయంలో ప్రముఖులైన 12మంది ఆళ్వారుల ఉపాలయం, స్వామికి ఎడమపక్క లక్ష్మీదేవి ఉపాలయం వున్నాయి. లక్ష్మీదేవి మూల విగ్రహం నల్లరాతిదికాగా ఉత్సవమూర్తి పంచలోహాలతో చేయబడ్డది.

ఈ ఆలయంలోని ఇంకొక విశేషం..సాంప్రదాయ నృత్యంతో స్వామిని ఆరాధించే ఆలయం ప్రస్తుతం ఇదొక్కటేనేమో. ప్రాచీన సాంప్రదాయలో భాగమైన ఈ పురాతన నృత్యరీతులను ఆలయంలో నృత్యం చేసేవారి దగ్గరనుంచి పూజారుల దగ్గరనుంచి సేకరించి ఈ ఆలయంలో ప్రవేశపెట్టారు. 1996లో ఈ నృత్యం తిరిగి ప్రారంభంకావటానికి ప్రఖ్యాత నృత్యకళాకారిణి శ్రీమతి స్వప్నసుందరి విశేష కృషి కారణం.

దర్శన సమయాలు

ఉదయం 6 గం. లనుంచి 12 గం. లదాకా తిరిగి సాయంత్రం 4 గం.లనుంచి 8 గం. లదాకా.

ఎలా వెళ్ళాలి

ఇన్ఫోసిస్ (ఐ.యస్.బి.కి ఎదురుగా వుంది) దాటి 1 కి.మీ. వెళ్ళిన తర్వాత వచ్చే చౌరస్తాలో ఎడమవైపు వెళ్ళాలి. ఆ రోడ్ లో 1 కి.మీ. వెళ్ళాక కుడి వైపు తిరిగితే 2 ఫర్లాంగుల దూరంలో ఆలయం చేరుకోవచ్చు.

గౌతమ బుధ్ధుడు నడయాడిన చోటు!

(భక్తి మాసపత్రికలో మే 2011 న ప్రచురించబడిన నా వ్యాసం)

గౌతమ బుధ్ధుడు నడయాడిన చోటు!

భారత దేశంలో బౌధ్ధులకు అత్యంత పవిత్రమైన పుణ్య క్షేత్రాలు నాలుగు వున్నాయి. అవి గౌతమ బుధ్ధుడు జన్మించిన లుంబినీవనం, బుధ్ధునికి జ్ఞానోదయమైన బుధ్ధ గయ, ఆయన మొదట ప్రసంగించిన సారనాధ్, చివరిది ఉత్తర ప్రదేశ్ లోని కుషినారా. బుధ్ధుడు నిర్యాణం చెందిన ప్రదేశమిది.

ఇందులో బీహార్ రాష్ట్రంలోని గయకు సమీపంలో వున్న బుధ్ధగయ, వారణాసికి 18 కి.మీ. ల దూరంలో వున్న సారనాధ్ చూసే అవకాశం కలిగింది మాకు. ఇక్కడే బుధ్ధుని జీవితంలోని అతి ముఖ్యమైన రెండు సంఘటనలు, శాక్య రాజకుమారుడు సిధ్ధార్ధునికి జ్ఞానోదయమయి బుధ్ధుడుగా మారిన సంఘటన మొదటిదయితే, సారనాథ్ లో బుధ్ధుడు చేసిన మొదటి ప్రవచనం రెండవది.. అంటే బౌధ్ధమతం బీహారు రాష్ట్రంలో మొదలయి, వికసించటమేకాదు, అనేక వందల సంవత్సరాలు ఇక్కడ అత్యున్నత స్దితిలో విలసిల్లింది. ఆ సమయంలో ఇక్కడ అనేక బౌధ్ధారామాలు వుండేవి. వాటిని విహారాలు అనేవారు. బీహారు రాష్ట్రానికి ఆ పేరు విహారం నుంచే వచ్చిందంటారు. బుధ్ధగయ యాత్ర చేసిన యాత్రీకులు, అక్కడి ప్రశాంతతకు ఆనందపరవశులౌతారన్నది నిజం. ఈ పుణ్య స్ధలానికి దేశవిదేశాలనుంచి బౌధ్ధమతస్తులు వస్తుంటారు. బుధ్ధునికి ఇక్కడే జ్ఞానోదయం కలగడంతో దీనికి అంత ప్రాముఖ్యత. అందువల్లనే ఈ క్షేత్రానికి 2002 వ సంవత్సరంలో ప్రపంచ వారసత్వ స్ధలంగా (వరల్డ్ హెరిటేజ్ సైట్) యునెస్కో గుర్తింపు లభించింది.

బుధ్ధగయ

క్రీస్తుపూర్వం ఐదువందల ఇరవైఎనిమిది సంవత్సరాల క్రితం, ఓ యువకుడు జ్ఞానాన్వేషణ చేస్తూ, వైశాఖమాసం పూర్ణిమరోజున ఓ చెట్టు క్రింద కూర్చుని ధ్యాన నిమగ్నుడై వున్నాడు. అప్పుడు అటుగా వెళుతున్న ఓ స్త్రీమూర్తి ఎన్నోరోజులుగా ఏమీ తినకుండా వున్నట్లున్న ఆ యువకునికోసం వెన్నతో కలిపిన ఆహారాన్ని అందించసాగింది. ఆమె అందిస్తున్న ఆహారాన్ని తీసుకుంటూ శక్తి పుంజుకున్న ఆ యువకుడు తన జ్ఞానాన్వేషణను మరింత తీవ్రతరం చేశాడు. మూడురోజుల తర్వాత అతనికి జ్ఞానోదయం కలిగింది. తర్వాత అతను అక్కడ ఏడు వివిధ ప్రదేశాలలో ఏడువారాలు ధ్యానంలో గడిపాడు. అనంతరం అతను సారనాధ్ చేరి తన మొదటి ప్రవచనం చేశాడు. ఆ యువకుడే గౌతమబుధ్ధుడు.

బుధ్ధుడు ప్రవచనాలు మొదలుపెట్టిన తరువాత ఈ ప్రాంతం క్రమంగా ప్రాముఖ్యతను సంతరించుకుంది. క్రమంగా గౌతమ బుధ్ధుని శిష్యులు బుధ్ధునికి జ్ఞానోదయమయిన వైశాఖ పౌర్ణమి రోజు ఇక్కడికి రాసాగారు. కాలక్రమంలో ఈ ప్రదేశం బుధ్ధ గయగా, వైశాఖ పౌర్ణమి బుధ్ధ పౌర్ణమిగా పేరుపొందాయి. కొన్ని వందల సంవత్సరాలు ఇక్కడ బౌధ్ధమతం విలసిల్లింది.

బుధ్ధునికి జ్ఞానోదయం అయిన 250 ఏళ్ళ తర్వాత అశోక చక్రవర్తి ఇక్కడికొచ్చాడు ఆయన గురువైన ఉప గుప్తుడు ఆయనని బౌధ్ధక్షేత్రాలు దర్శింపచేశాడని, అందులో ఇది ఒకటి అని చెబుతారు. ఇక్కడ మొదట ఆలయం నిర్మించినది కూడా అశోక చక్రవర్తే. అంతేకాదు. అప్పటికే ఆదరణ తగ్గిన బౌధ్ధమతాన్ని పునరుధ్ధరించటానికి అశోకుడు కృషి చేశాడు. ఆయన కట్టించిన అనేక బౌధ్ధారామాలు, అశోక స్ధంబాలుగా పిలువబడే స్ధంబాలు, ఇప్పటికీ స్ధిరంగా నిలిచి ఆనాటి గాధలను చాటుతున్నాయి.

భారత దేశంలో బౌధ్ధమత ప్రాశస్త్యం తగ్గిన తర్వాత బౌధ్ధగయలోని ఈ ఆలయానికి కూడా ఆదరణ తగ్గటంతో ఆలయం మట్టి, ఇసకలతో కప్పబడిపోయింది. 1883 లో బ్రిటిష్ ఆర్కియాలజీ సొసైటీ కోసం అలెగ్జాండర్ కన్నిక్హామ్ తన సహచరులతో ఈ ప్రాంతంలో తవ్వకాలు జరిపించి ఈ ప్రదేశ ఔన్నత్యాన్ని పునరుధ్ధరించారు.

ప్రస్తుతం వున్న బోధి వృక్షం బుధ్ధుడి సమయంలో వున్న వృక్షంనుంచి వచ్చిదేనంటారు. అశోక చక్రవర్తి పరిపాలనలో బుధ్ధుడు జ్ఞానోదయం పొందిన అసలు వృక్షంలోని ఒక భాగాన్ని శ్రీలంకలోని అనురాధపురంలో నాటారు. తర్వాత ఆ చెట్టులో భాగాన్ని తీసుకువచ్చి తిరిగి ఇక్కడ నాటారంటారు. బోధివృక్షం క్రింద బుధ్ధుడి విగ్రహం వుంటుంది. ఇక్కడే ఆయన తపస్సు చేసింది.

ఈ ఆలయానికి సమీపంలో భూటాన్, చైనా, శ్రీలంక, టిబెట్, జపాన్, బర్మా, మొదలగు దేశాలవారు నిర్మించిన కట్టడాలున్నాయి. ధాయ్ వారి కట్టడం ప్రక్కనే ఉద్యానవనంలో 64 అడుగుల ఎత్తయిన బుధ్ధుని విగ్రహం యాత్రీకులను ఆకర్షిస్తుంది. భారతదేశంలో అతిపెద్ద బుధ్ధ విగ్రహాలలో ఇదొకటని చెబుతారు.


సారనాధ్


సిధ్ధార్ధునికి జ్ఞానోదయమయిన తర్వాత ఇక్కడికి వచ్చి మొట్టమొదట ఐదుగురు వ్యక్తులకు తన సిధ్ధాంతాలను బోధించాడు. అందుకే ఈ ప్రదేశం బౌధ్ధులకు అత్యంత పవిత్ర స్ధానం. వీరి విగ్రహాలు ఇక్కడ వున్నాయి.

సారనాధ్ అనగానే అందరికీ గుర్తొచ్చేది బౌధ్ధస్తూపం. ఇక్కడి స్తూపం 143 అడుగుల ఎత్తు, 93 అడుగుల చుట్టుకొలతతో విలసిల్లుతోంది. దీనిలోని రాళ్ళు ఇనప లింకులతో కలపబడ్డాయి.
దీన్ని ముందు నిర్మింపచేసినది మౌర్య చక్రవర్తి అయిన అశోకుడు. 12వ శతాబ్దంవరకు అనేకసార్లు అనేక మందిచేత ఈ స్తూపం విస్తరింపబడింది. ఇక్కడ వున్న కట్టడాలు అనేక ఆక్రమణలలో విధ్వంసంగావింపబడగా, ప్రస్తుతం మనం చూస్తున్నవి తిరిగి మరమ్మత్తు చెయ్యబడ్డవి.


20వ శతాబ్దంలో ఇక్కడ ఒక బౌధ్ధ ఆలయం కొత్తగా నిర్మింపబడింది. దీనిపేరు మూల గంధ కుటి విహార్. ఇందులో బుధ్ధుడి విగ్రహం వున్నది. ఈ విగ్రహం పాలరాతితో చేయబడి పైన బంగారు రేకు తాపడం చెయ్యబడింది. ఈ ఆలయం లోపల గోడలపైన జపాన్ కళాకారులు వేసిన చిత్రాలు వున్నాయి. తవ్వకాలలో దొరికిన బౌధ్ధ అవశేషాలని ఇక్కడ భద్రపరిచారు. ప్రతి సంవత్సరం బుధ్ధ పౌర్ణమినాడు వాటిని వూరేగిస్తారు.

ఇక్కడ ఒక పెద్ద గంట వున్నది. దీని శబ్దం 2 కి.మీ. ల దూరం వినబడుతుందిట. ఆ గంటనిండా టిబెటన్ మంత్రాలు చెక్కబడివున్నాయి. ఈ గంటను జర్నన్ మహిళలు బహూకరించారుట.
ఇక్కడ ఆర్కయాలజీ మ్యూజియం దర్శించదగినది. ఈ మ్యూజియంలోకి ప్రవేశించగానే అశోకస్ధూపాన్ని దర్శించుకుంటాం. ఆ అశోకస్ధూపమే మన జాతీయచిహ్నంగా భాసిస్తోంది. ఇక్కడ ధర్మరాజకస్ధూపం, ధమేకస్ధూపం వున్నాయి. ఈ ధమేకస్ధూపం దగ్గరే బుధ్ధుడు తన రెండవ ప్రవచనాన్ని చేశాడని చారిత్రక ఆధారాలు చెబుతున్నాయి.

7 వ శతాబ్దంలో భారతదేశ యాత్రకు వచ్చిన చైనా యాత్రీకుడు హుయాన్స్వాంగ్ తన గ్రంధంలో బుధ్ధగయ, సారనాధ్, ఇక్కడవున్న కట్టడాలగురించి వ్రాశాడు.

ఎక్కడుంది? ఎలా వెళ్ళాలి?

ఈ క్షేత్రానికి ఆగస్ట్ నుంచి మార్చి మధ్యకాలంలో వెళితే బాగుంటుంది. బీహారురాష్ట్రంలో వున్న బుధ్ధగయకు దేశంలోని అన్ని ప్రాంతాలనుంచి రైలు, రోడ్డు, విమాన మార్గాలలో చేరుకోవచ్చు. ఇక్కడ యాత్రీకుల అవసరాలకు తగ్గట్లు బస, వసతి సౌకర్యాలు లభిస్తున్నాయి. అదేవిధంగా ఉత్తరప్రదేశ్ లో నున్న సారనాధ్, కాశీక్షేత్రానికి సుమారు పదమూడు కిలోమీటర్ల దూరంలో వుంది. సారనాధ్లో కూడ బస వసతి సౌకర్యాలకు ఇబ్బంది పడాల్సిన అవసరంలేదు.

బుధ్ధగయకు వెళ్ళినవారు అక్కడకు సుమారు 80 కిలోమీటర్ల దూరంలోనున్న రాజ్ గిర్ ను తప్పక దర్శించుకోవాలి. ఇక్కడున్న కొండపై విశ్వశాంతి స్ధూపం యాత్రీకులను అమితంగా ఆకర్షిస్తుంది. ఆ స్ధూపానికి దగ్గర్లోనే వేణువనం అనే వెదురు ఉద్యానవనం వుంది. అక్కడకు గౌతమబుధ్ధుడు అప్పుడప్పుడు వచ్చేవాడట. ఈ రాజ్ గిర్ లోనే సప్తపర్ణి గుహ వుంది. బుధ్ధుని నిర్యాణం తరువాత ఇక్కడే మొదటి బౌధ్ధ సమావేశం జరిగిందట. సుమారు వెయ్యిమెట్లను ఎక్కి పైకి చేరుకున్న భక్తులు అక్కడున్న వేడినీటి జలపాతంలో స్నానం చేస్తుంటారు. ఈ ఊర్లో మరో విశేషం. ఈ నగరంలో మోటారు వాహనాలకు అనుమతి లేదు. టాంగాలు అనబడే గుర్రపుబండ్లకే అనుమతి వుంది. అలాగే బుధ్ధగయను దర్శించుకున్న భక్తులు అక్కడికి సమీపంలోనున్న శిధిల నలందా విశ్వ విద్యాలయాన్ని కూడ దర్శించుకోవచ్చు.

శ్రీ సూర్య భగవాన్ దేవాలయం, తిరుమలగిరి, సికిందరాబాద్

ఉదయంనుంచి అస్తమయందాకా (ఆ మాటకొస్తే సర్వకాల సర్వావస్ధలలో) తన కిరణాలతో సమస్త జీవకోటిని కాపాడుతున్న ప్రత్యక్ష దైవం శ్రీ సూర్యనారాయణస్వామికి నమస్కారం చెయ్యకుండా ఏమీ తినని భక్తులు ఇప్పటికీ వున్నారు. అను నిత్యం సూర్య నమస్కారాలు చేస్తూ తమ ఆరోగ్యం, ఐశ్వర్యాలని కాపాడుకునే భక్తులు అనేకులు. కానీ ఆ సూర్యనారాయణునికి ఆలయాలలు మాత్రం అతి తక్కువ వున్నాయి.


మన రాష్ట్రంలోవున్న సూర్యదేవాలయాలలో ప్రముఖమైనది శ్రీకాకుళం జిల్లా అరసవిల్లిలో వున్న శ్రీ సూర్యనారాయణ దేవాలయం. అలాగే సికింద్రాబాదులో తిరుమల గిరిలో నిర్మిపబడిన శ్రీ సూర్య భగవాన్ దేవాలయం దిన దిన ప్రవర్ధమానమపుతూ అనేకమంది భక్తులనాకర్షిస్తున్నది. శ్రీ సూర్యశరణ్ దాస్ మహరాజ్ సూర్య భగవానుని భక్తులు. శ్రీ సూర్య భగవానుని ఆజ్ఞానుసారం శ్రీ సూర్య శరణ్ దాస్ 1959లో ఇక్కడి కొండ ప్రాంతంలో పచ్చని ప్రకృతి మధ్య సూర్య దేవుని ప్రతిష్టించి పూజించసాగారు. శ్రీ సూర్య శరణ్ దాస్ దేవాలయ నిర్మాణాన్ని తన భుజ స్కందాలపై వేసుకుని ఒక శక్తిగా ఆలయ నిర్మాణాన్ని పూర్తిచేశారు.


చిన్న గుట్ట మీద విశాలమైన ఆవరణలో నిర్మింపబడింది ఈ ఆలయం. గుట్ట ఎక్కి ఆలయ ప్రాంగణంలో ప్రవేశించగానే ఎడమపక్క కొండరాతిమీద మరకత గణపతి దర్శనమిస్తాడు. ఆయనకి నమస్కరించి కదిలితే ఎదురుగా ఒక పెద్ద రాతినానుకుని నిర్మింపబడిన చిన్న ఆలయంలో శ్రీ సూర్యనారాయణుడు అత్యంత సుందర రూపంతో దర్శనమిస్తాడు.


పక్కనే అశ్వధ్ధ, వేప చెట్లు కలిసివున్న వేదిక. భక్తులు ఇక్కడ దీపారాధన చేసి, ఆ దేవతా వృక్షాలకి ప్రదక్షిణలు చేసి భక్తి ప్రపత్తులతో ప్రణమిల్లుతారు. ఈ వృక్షరాజాల పక్కనే ఆరుబయలే అత్యంత సుదరంగా వెలసిన శివ లింగ దర్శనం మానసికానందాన్నిస్తుంది. పక్కనే సరస్వతీదేవి, నాగ దేవత, మరొక పక్క శ్రీ సత్యనారాయణ స్పామి ఉపాలయాలున్నాయి. నాగ దేవత ఆలయం వెనుకే నాగ విగ్రహాలున్నాయి.


ఆదివారాలు, సెలవు రోజులు, పర్వ దినాలలో భక్త జన సందోహం ఎక్కువగా వుంటుంది. శ్రీ సూర్యనారాయణ స్వామికి వచ్చిన భక్తులలో చాలామంది వేయించిన శనగలు, గోధుమలు స్వామికి సమర్పిస్తున్నారు. అలాగే కొందరు భక్తులు పాయసం, పులిహోర నైవైద్యాలు పెట్టించి అక్కడకొచ్చిన భక్తులకు ప్రసాదాలు పంచుతున్నారు. మేమొక గంటపైన వున్నాము. అంతసేవూ ఆలయంవారో, భక్తులో అందరికీ ప్రసాదాలు పంచుతూనే వున్నారు.


ముఖ్య ఉత్సవాలు

సూర్యుడు మకరరాశిలో ప్రవేశించే మకర సంక్రాంతికి, రధ సప్తమికి ఆలయంలో విశేష పూజలు జరుగుతాయి.

ఇక్కడ భక్తులు మొక్కుకుని తమ కోరికలు తీరుతే 12 ఆదివారాలు 108 ప్రదక్షిణలు చేసి మొక్కు చెల్లించుకుంటారు.

దర్శన సమయాలు

సోమవారం నుంచి శనివారందాగా ఉదయం 7 గం. లనుంచీ 11 గం. లదాకా, సాయంద్రం 5 గం. నుంచీ 7 గం.లదాకా.

ఆదివారం 6-30 నుంచి 12-30 దాకా, సాయంత్రం 5 గం. ల నుంచీ 7-30 దాకా.

మార్గము -- సికింద్రాబాదు డయమండ్ పాయింట్ నుంచి తిరుమలగిరి వెళ్ళే దోవలో, బౌనేపల్లి మార్కెట్ యార్డ్ ముందునుచి వెళ్తుంటే ఎడమపక్క ఫుడ్ వరల్డ్ వస్తుంది. అది దాటగానే, దానిని ఆనుకుని వున్న సందులో లోపలకెళ్తుంటే కుడిచేతిపక్క 6వ సందులోకి తిరిగి కొంచెం ముందుకెళ్తే ఎడమవైపు ఆలయం కనబడుతుంది. సందు మొదట్లో చిన్న బోర్డు వుంటుంది. పొరబాటున సందు గుర్తుపెట్టుకోలేక ముందుకు వెళ్తే వచ్చేది టి జంక్ష్షన్. అక్కడ వెనక్కితిరిగి, తిరిగి వచ్చేటప్పుడు ఎడమవైపు మొదటి సందు తిరగండి. పార్కింగుకి పెద్ద ఇబ్బందిలేదు.

మన సమీపంలో వున్న శ్రీ సూర్యనారాయణస్వామిని ఆయనకి అత్యంత ప్రీతికరమైన మాఘమాసంలో సేవించి తరిద్దాం.